In de Tweede Kamer werd weer een motie aangenomen. Ja, u leest het goed, met maar liefst tachtig stemmen werd de gedachte aan herstelbetalingen voor de slavenhandel de nek omgedraaid. Kamerlid Joost Eerdmans van JA21 zei het in zijn motie met een luchtigheid die je zelden ziet: "Niemand die schade heeft geleden, is nog in leven." Zo simpel is het, klaar, uit. We hoeven niet verder te praten.
Maar ik stel voor dat we die verlichte kijk eens grondig onder de loep nemen. Want wat Eerdmans en zijn vrienden in de Kamer blijkbaar niet snappen – of liever niet willen snappen – is dat slavernij geen ver verleden is, maar een voortdurende erfenis. Die erfenis steekt niet alleen zijn lelijke kop op in de boeken die je op de plank vindt, maar is dagelijks te zien. In de kansen die mensen van kleur in dit land niet krijgen. In de discriminatie op de arbeidsmarkt. In het onderwijs, waar de kansen ongelijk verdeeld zijn, en niet omdat iemand geen zin heeft om te leren, maar omdat hij of zij toevallig een kleurtje heeft.
En dat is dus de olifant die men liever negeert: dat de schade van de slavernij niet stopt bij de dood van de laatste directe slachtoffers. Die schade is er nog steeds, en het wordt iedere dag opnieuw doorgegeven aan de volgende generatie. Want ja, de slavernij is beëindigd, maar de racistische structuren die erdoor zijn gevoed, dat is een ander verhaal.
Eerdmans en zijn politieke vriendjes doen alsof de gevolgen van de slavernij enkel gevoeld werden door de mensen die geketend werkten op de plantages. Ze vergeten gemakshalve dat de erfenis van de slavernij is ingeplant in de systemen die we nu nog steeds koesteren: het onderwijs, de rechtspraak, de politiek, de cultuur. Systemen die mensen uitsluiten en die maar al te vaak bepaald worden door de kleur van je huid.
Stel je voor: je krijgt een generatie lang te horen dat je minder waard bent, dat je niet thuishoort, dat je ‘anders’ bent. En dan zeg je, jaren later: “Ach, de mensen die dat echt gevoeld hebben, die zijn er toch niet meer. Het is klaar.” En ja, dan ben je dus zo’n politici die we nu hebben, die in hun eigen onwetendheid vast blijven zitten in hun naïeve denkbeelden over het verleden. En wie betaalt de prijs? De mensen die er nu mee moeten leven.
Herstel is niet alleen een cheque schrijven. Herstel is niet zomaar zeggen “we hebben het goedgemaakt, kijk, hier is wat geld.” Nee, herstel is een erkenning van het structurele onrecht. Het is de vraag of we met z’n allen bereid zijn te kijken naar de ongelijkheid die niet alleen een kwestie van arme mensen op de straat is, maar een diepgeworteld probleem is in de fundering van deze samenleving. Wie met een beetje fatsoen de zaken op een rij zet, weet dat herstel geen kwestie is van ‘wie leeft er nog’. Het gaat erom: wat kunnen we nu doen om die structurele ongelijkheid eindelijk aan te pakken?
De politiek is zo makkelijk in zijn gemakzucht: "Ach, niemand leeft nog die direct getroffen is." Maar de mensen die de erfenis van die slavernij dragen, die lopen nog steeds rond. En de schade die is aangericht, die zie je elke dag. De politiek heeft de schuld, en de verantwoordelijkheid, om dat te erkennen. Als we niet verder kijken dan onze neus lang is, blijven we doorgaan met het negeren van de diepgewortelde problemen die nog steeds dagelijks het leven bepalen van de mensen die we inmiddels ‘de andere’ noemen.
Dus, beste politici, stop met het kinderachtige gepraat over wie er nog leeft en wie niet. De vraag is: zijn wij als samenleving sterk genoeg om de schade van een vervlogen tijdperk eindelijk onder ogen te zien? Of blijven we vastzitten in de roes van onze eigen ontkenning?
